Санька: 8. Настаўнiк фiзiкi

Два бамжы счапiлiся насмерць, люта мясілі адзiн аднаго. Перамoжца (цi той, хто застанецца жывы) рабiўся адзінаўладным гаспадаром смеццевага бака на тэрыторыi дарагой аўтастаянкi ў цэнтры горада.

Санька ведаў абодвух.

Высакаваты, у шэрым, досыць паношаным касцюме, у светлай, некалi белай кашулi, пры гальштуку няпэўнага колеру — былы настаўнiк фiзiкi, удавец, пенсiянер. На пенсію яго выпхнулі. Новая дырэктарка, прысланая з гарана для ўмацавання кадраў, вырашыла, што стары занадта мяккацелы для сучаснай школы. За апошнiя гады настаўнiк i праўда не паставiў нiводнай «двойкi». Лiчыў: хто хоча ведаць фiзiку, той i пасля «тройкi» задумаецца. Каму ж фiзiка да лямпачкі, таго i «адзiнкаю» не напалохаеш. Не выратавала настаўнiка нават тое, што для многiх пакаленняў вучняў ён быў прыкладам сумленнасцi i прыстойнасцi.

Пазбаўлены любiмай работы, якой прысвяцiў усё жыццё, ён пеpшым часам не выходзiў з дому. «Як глядзець дзецям у вочы? — задаваў сабе адно i тое ж пытанне. — Выхоўваў, казаў: трэба iмкнуцца вучыцца і жыць па-ленiнску, i дагаварыўся — выгналi, як сабаку». Пацiху настаўнiк прызвычаіўся тапіць тугу i перажываннi ў горкай. Пiў спачатку пакрысе, але з кожным днём арганiзм патрабаваў спiртнога ўсё болей, што i давяло былога кумiра дзяцей да жабрацтва. А пасля ён страціў i дах над галавою: падчарка не захацела жыць з «дармаедам» i лiтаральна выштурхнула яго за дзверы. Судзiцца? Не ўжо, выбачайце, — пайшоў бамжаваць.

Другi прэтэндэнт на права калупацца ў «прэстыжным» сметніку заявiўся сюды быццам з супрацьлеглага лагера. Усё жыццё (з невялiкiмi i рэдкiмi перапынкамi) ён праседзеў у турмах, «косячы», як сам хвалiўся, пад дурня (можа, таму i выжыў). I хоць быў зэкам са стажам (асаблiва небяспечны рэцыдывiст, як нi кажы) i пакінуў след амаль на ўсiх зонах былога Саюза, на ролю рэкецiра, бандыта, важака злачыннай групоўкi не цягнуў: аслабеў целам i розумам. Не навучаны працаваць, жабрaваў.

Цяпер ён бiўся за тое, каб не бадзяцца па горадзе ў пошуках ежы, не красцi з чужых памыйнiц (што заўсёды небяспечна), а мець сваю, да таго ж сытную i недалёка ад падвала, у якiм начаваў.

Зэку ўдалося падгрэбці супернiка пад сябе i схапiць за горла. Але забiваць ён не збiраўся: усё ж бамжаваць — не парыцца на зоне. Трушчыў у пальцах кадык настаўнiка i хрыпеў: «Сыдзi, падла, гэта маё, сыдзi».

Той маўчаў. Толькi вoчы гарэлі, крычалі, як у яго баліць душа.

Санька не вытрымаў, падбег, адапхнуў крымiнальнiка:

— Вымятайся, падонак!

Зэк кiнуў на яго з-пад iлба злы позірк, але біцца не палез, адступiў, павярнуўся да настаўнiка:

— Нiчога, iнтэлiгент, нiчога. Не кожны дзень за цябе заступацца будуць. Як-небудзь аднаго падпільную! Гарнiтурчык i фейс так адпрасую…

Ён прабубнеў нешта яшчэ i рэцiраваўся.

Да болю ў сэрцы Санька шкадаваў настаўнiка, але, успомнiўшы, як не любiў той спачування, зрабiў выгляд, быццам не пазнаў яго:

— Пацярпiце крыху, збегаю выклiчу «хуткую».

— Не варта турбавацца, малады чалавек, усё нармальна, — перапынiў настаўнiк, выцiраючы насоўкаю кроў з твару. — «Хуткая дапамога», пасля мiлiцыя… Не хачу звязвацца з гэтай публiкай. Iдзiце, прашу вас, калi ласка, а то, чаго добрага, i вас заадно…

Яго «калi ласка» нагадала выпускны экзамен па фiзiцы. Тады настаўнік убачыў, што Санька запнуўся, гатовы паплысці, i супакоiў: «Не хвалюйся, збярыся, калi ласка, з думкамi, вазьмi сябе ў рукi. Ты ж ведаеш закон Шарля Кулона, сто разоў выводзiў…» I Санька ўспомнiў, дакладней, сфармуляваў той закон адразу, у памяцi.

Санька не стаў пярэчыць настаўнiку, упрошваць прыняць дапамогу. Погляд настаўніка прымусiў яго апусцiць вочы. «Мы ва ўсiм вiнаватыя, мы! — дакараў Санька сябе. — Заслужаны настаўнiк — бомж, i ўсе маўчаць! Мая хата з краю. Нешта трэба мяняць, развязваць гэты гордзiеў вузел».

— Iдзiце, iдзiце, не хвалюйцеся, — быццам прачытаўшы Санькавы думкi, пaдштурхнуў яго настаўнiк.

Санька адышоў, але ў машыну сядаць не спяшаўся. Стаяў, чакаў: раптам вернецца зэк. Але той не паявiўся…

Калi позна ўвечары пакідаў машыну на стаянцы, нi настаўнiка, нi зэка паблiзу не было.

Pанiцай патэлефанаваў галоўны рэдактар i нагадаў: «Рукапiс трэба здаць максімум праз два тыднi, iнакш — вылецiце з плана».

Выйсця не было, i Санька ўзяў aдпачынак: трэба нарэшце дапiсаць калiсьцi пачатую аповесць, што завяршала кнiгу.

Праз два тыдні рукапiс быў гатовы. Можна везцi. Дый машына зачакалася на стаянцы.

— Нешта даўно вас не было вiдаць, — сустрэў Саньку вартаўнiк. — Усё пiшаце, так сказаць, творыце? А ў нас тут iншыя справы творацца. Мянты другi тыдзень шастаюць, спакою не даюць. Бамжа нашага памятаеце? Таго чудзiка, што ў касцюме i пры гальштуку хадзiў, быццам прафесар? Ведалi яго? Дык вось, забiлi старога! I ўяўляеце хто? Следчы казаў, што нават ён быў уражаны: праламаў бамжу галаву былы аднакласнiк. Не дацягнуўшы да восьмага, ён кiнуў вучобу, пасля ўсё жыццё правёў у турмах i лагерах. I вось сустрэча аднакласнiкаў праз пяцьдзесят гадоў. Са спатканнейкам вас, як кажуць. А што гэта вы так пабялелi? Бамжа ж забiлi, не каго-небудзь…